9. Soru
Fatiha suresi şu şekildedir: Rahmân ve rahîm olan Allah’ın adıyla ﴾1﴿ Hamd, âlemlerin Rabbi olan Allah’a mahsustur. ﴾2﴿ Rahmân ve rahîm ﴾3﴿ Ödül ve ceza gününün tek hâkimi. ﴾4﴿ (Rabbimiz!) Ancak sana kulluk eder ve yalnız senden yardım dileriz. ﴾5﴿ Bizi dosdoğru yola ilet; ﴾6﴿ Nimetine erdirdiklerinin yoluna; gazaba uğramışların yoluna da, dalâlete sapmışların yoluna da değil! Âmin! ﴾7﴿
Görüldüğü gibi surenin başında “de ki!”, “onlara söyle” ya da “bana şöyle dua edin” gibi bir cümle yok!
Kur’an-ı Kerim, Allah kelamıysa, peygamberin değil sadece Allah’ın sözlerinden oluşuyorsa; Allah burada kime seslenmektedir? Allah kime “Bizi doğru yola ulaştır” demektedir?
Cevap
Allah bize kendi kelamıyla dua etmeyi öğretiyor. Ne var ki bunda ?
Fâtiha’da konuşan Allah’tır.
Bize, “şu şekilde dua edersen, en doğrusunu yapmış olursun” diyor. Demesin mi?
“Kulum git, sen kendi başına, bana en güzel duanın nasıl edileceğini bul” dese; daha mı hoşumuza gidecekti?
Allah, kuluna kopya vermiş; ne mahzuru var?
Fâtiha’da Allah bize: ‘Kulum, Bana böyle dua et’ diyor.
Nasıl ki bir anne çocuğuna ‘Babaannene böyle söylersen çok hoşuna gider’ diye cümle öğretir; Allah da bize ideal dua cümlesini öğretiyor.
Bir işveren, işçisine; fabrikada neyi nasıl yapacağını, üstlerine nasıl hitap edeceğini öğretmez mi?
Öğretmediği taktirde, işçi demez mi ki “sen bana doğrusunu öğrettin mi ki şimdi bana hata yaptığımı söylüyorsun?”
Nasıl ki bir öğretmen çocuğa şöyle der:
“Bana şöyle söyle: ‘Öğretmenim, yardım eder misiniz?’”
Bu cümlede öğretmen kendi ağzından değil, çocuğun ağzından konuşmayı öğretiyordur.
Allah da ara sıra kullarına böyle tüyolar verir.
Fâtiha da aynıdır. Allah, kulun ağzından yapılacak olan duayı bize kendi kelamıyla öğretmektedir.
Şimdi gelelim tumturaklı sözlerle, havalı bir cevap vermeye. Merak eden okusun:
1) Kur’an’ın birçok yerinde aynı yöntem vardır
Bu bir istisna değil, Kur’an’ın bir eğitim metodudur.
Örnek:
• “Rabbimiz! Bize dünyada da ahirette de iyilik ver.” (Bakara 201)
→ Allah, bu duayı da kulun ağzından bize öğretmektedir.
• İhlas Suresi: “De ki: O Allah birdir.”
→ Burada Peygambere “de ki” denmiştir.
• Fâtiha: Bir dua sûresidir, bu yüzden “de ki” yoktur; çünkü dua zaten kulların diliyle olur.
Yani:
Vahiy Allah’tandır, fakat ayetin içindeki “hitap” bazen kul adına öğretilen bir ifade olabilir.
2) Niçin “biz” diye öğretiyor?
Çünkü İslâm bireysel değil, aynı zamanda cemaat dinidir.
• Namazda insanlar aynı dili kullanır.
• Hep beraber: “Bizi doğru yola ilet” der.
• Müslüman topluluğunun kurtuluşu için dua etmiş olur.
Bu, ümmet bilincini güçlendirir.
3) Ehl-i Sünnet’in klasik cevabı da üç maddede özetlenebilir:
1. Fâtiha Allah kelamıdır; fakat içerdiği dua kul adına kurulmuştur. Bu “öğretici hitap”tır (te’lim-i dua).
2. Allah, kullarının nasıl dua edeceğini en güzel şekilde kendisi belirlemiştir.
3. Bu duayı namazda okumak farzdır; çünkü kulun Rabbine yönelmesinin özeti konumundadır.